Kanser tedavisinde İmmünoterapi yöntemi

Kanser hastalığı üzerinde yoğun araştırmalar devam etmektedir. Bu araştırmalar hem kanserin nedenini ortaya çıkarmak, ortaya çıkma ve yayılma mekanizmalarını çözmek, kanserin tedavisi ve kanserden korunma yöntemleri üzerine yoğunlaşmıştır.

Çoğu kanser için tek bir neden ortaya çıkarmak mümkün olamamıştır. Bu nedenle herhangi bir gıda veya davranış şeklinin kesin kanser yaptığını söylemek mümkün değildir. Örneğin meme kanserinin tek bir nedeni yoktur; ancak ailesinde meme kanseri olan kişilerin meme kanserine yakalanma ihtimali çok yüksektir. Bu konudaki araştırmalar devam etmektedir.

Peki kanser nasıl ortaya çıkmaktadır? Kanserli hücre aslında kişinin kendi hücresidir. Bu hücre çeşitli genetik nedenler veya kanserojen maddelere maruz kalma sonrası değişime uğramakta ve kanser ortaya çıkmaktadır. İnsan vücudunda her gün milyarlarca hücre değişime uğramaktadır ve insan vücudu bu değişime uğrayan anormal hücreleri temizlemektedir. Bu dengenin bozulması ise kanserin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Kanserin sistemik tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir?

Kanserin sistemik tedavisinde kullanılan ilaçları genel olarak üç gruba ayırabiliriz. Bunlardan birincisi kemoterapidir. Kemoterapi kanser hücresinin çekirdeğinde yer alan yapıları hedef alarak hareket eder. Bu yapıyı tahrip eder ve kanser hücresini ortadan kaldırır. Kanser hücresinin yanında normal hücreleri de etkilemesi neticesinde yan etkileri olabilen bir tedavidir. İkinci kanser tedavi yöntemi ise hedefe yönelik ilaçlar, akıllı ilaçlar olarak bilinen tedavi ajanlarıdır. Bu ajanlar kanserin çekirdeğine giden bölünme sinyalini ortadan kaldırarak etkili olan ilaçlardır. Bu sinyallerin ortadan kalkması kanserin çoğalmasının önüne geçmektedir.

Kanserle savaşta üçüncü mekanizma ise immünoterapidir. İmmünoterapide hedeflenen bağışıklık sistemini yeniden organize edilmesi bu şekilde vücudun kanseri kendi kendine yenmesini sağlamaktır.

İmmünoterapi nedir?

İnsan vücudunda kansere karşı savaşan çok sayıda hücre bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri T hücreleri ve makrofajlardır. Ancak kansere karşı savaşan bu hücrelerin aktivasyonu bir noktaya kadar olabilmekte ve o noktada durmaktadır. İşte immünoterapi (immün aracılı tedavi) bu noktada devreye girmektedir. İmmünoterapi, insan vücudunda bulunan bu kanser savaşçısı hücreleri kanser dokusuna yönlendirmekte ve bu şekilde hastalığı tedavi etmektedir. Kanserle savaşta yeni nesil tedavi yaklaşımlarından biri olan immünoterapiyle bağışıklık sistemi kansere karşı güçlendirilir, vücudun kanser hücrelerini kendi kendini yok etmesi hedeflenir. Nitekim yapılan çalışmalar neticesinde immünoterapi ile kimi yaygın kanser çeşitlerinde hastalığın tamamen ortadan kalkması başarılabilmiştir.

Bağışıklık sisteminin kanser tedavilerinde önemi nedir?

Bağışıklık sisteminiz sizi enfeksiyonlardan ve diğer bazı hastalıklardan korumaya yardımcı olan organlar, özel hücreler ve maddelerden oluşan bir yapıdır. Bağışıklık hücreleri sizi kansere karşı korumaya yardımcı olur. Nitekim kanserle savaşın başarılı sonuçlanması için bağışıklık sisteminin güçlü olması büyük önem taşır.

Bağışıklık sisteminin tanımadığı her yeni madde alarm verir ve bu durum bağışıklık sisteminin ona saldırmasına neden olur. Örneğin mikroplar, normalde insan vücudunda bulunmayan belirli proteinler gibi maddeler içerir. Bağışıklık sistemi bunları “yabancı” olarak görür ve onlara saldırır. Bağışıklık tepkisi mikroplar veya kanser hücreleri gibi yabancı maddeleri içeren herhangi bir şeyi yok edebilir. Kanser hücreleri aslında normal hücrelerde başladığı için, bağışıklık sistemi onları her zaman yabancı olarak tanımaz. Bazı durumlarda bağışıklık sistemi kanser hücrelerini yabancı olarak görmez, çünkü hücreler normal hücrelerden yeterince farklı değildir. Bazı durumlarda ise bağışıklık sistemi kanser hücrelerini tanır; ancak bağışıklık sisteminin tepkisi kanseri yok edecek kadar güçlü olmayabilir.

Bu durumu tersine döndürmek için yani bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanımasına ve tepkisini güçlendirmesine yardımcı olmak için onları yok etmenin yolları yıllardır araştırılıyor. İmmünoterapi de, bir kişinin bağışıklık sisteminin belirli bölümlerinin kanser gibi hastalıklarla savaşması için kullanılmasıdır.

İmmünoterapi hangi kanser türlerinin tedavisinde etkindir?

İmmünoterapi , genellikle ileri evre bazı kanser çeşitlerinde ve bilinen diğer tedavilerin başarısız olduğu durumlarda büyük umut vaat etmektedir.

İmmünoterapi; henüz kanser tedavisinde cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi kadar yaygın olarak kullanılmamaktadır. Geleneksel tedaviler kanseri hedef alır ve öldürmeye çalışır, en azından kanserin büyümesini durdurur. İmmünoterapi ilaçları ise farklı çalışır. Bağışıklık sistemimizin engelini kaldırır, böylece kanser hücrelerini doğrudan hedefe koyarak yok edebilir. Ancak immünoterapi her hasta ve her kanser türü için uygulanamayabilir.

İmmünoterapinin etkin olduğu kanser çeşitlerinin başında bir cilt kanseri türü olan malign melanom gelmektedir. Kanserle savaşta immünoterapi tedavisi yönteminin etkili olduğu diğer bir hastalık ise akciğer kanseridir. Diğer kanser çeşitleri ile ilgili araştırmalar ise hızla ilerlemektedir. İmmünoterapi ilaçları günümüzde daha çok ileri evre yani metastatik kanser dönemlerinde kullanılsa da malign melanom tedavisinde erken dönemde de tercih edilmektedir.

İmmünoterapinin uygulanması nasıldır? Tedavi türleri nelerdir?

Kanser tedavilerinde immünoterapiler çeşitli şekillerde kullanılabilmektedir. İmmünoterapiler ağız vasıtasıyla, krem formunda (cilt kanseri), doğrudan mesaneye verilerek ve serum şeklinde verilen ajanlarla iki üç haftalık aralıklarla uygulanabilmektedir.

Hedefli antikorlar, kanser hücresi üzerindeki spesifik markörleri (antijenler olarak bilinir) hedeflemek için özelleştirilebilen, kanserli aktiviteyi, özellikle sınırsız büyümeyi bozmak için özelleştirilebilen proteinlerdir. Antikor-ilaç konjugatları (ADC’ler) olarak bilinen bazı hedeflenmiş antikor bazlı immünoterapiler, tümörlere verebilecekleri anti-kanser ilaçları ile donatılmıştır. İmmünoterapi tedavi türlerinde CAR T hücre tedavisi de önemlidir. Teorik olarak modifiye edilmiş hücreler, herhangi bir antijene karşı yönlendirilebilir. Böylece hedef tümör hücrelerini öldürme yeteneğini arttırır. CAR T hücre tedavisinde, kanserle savaşan T hücreleri modifiye edilir ve üstün anti-kanser aktivitesi sağlayan CARs (kimerik antijen reseptörleri) olarak bilinen özel kanser hedefleme reseptörleri ile donatılır. Doğal öldürücü hücreler (NK’lar) ve tümör içine sızan lenfositler (TIL’ler) de hastalarda arttırılabilir ve yeniden enfekte edilebilir. Onkolitik virüs tedavisi ise genetik olarak değiştirilmiş canlı virüs (herpes virüs) kullanılarak yapılan yeni bir tedavi yöntemidir. İmmünoterapi tedavi türlerinden olan kanser aşıları tümöre özgü veya tümöre bağlı antijenlere karşı bir bağışıklık tepkisi ortaya çıkarmak üzere tasarlanmıştır ve bağışıklık sistemini bu antijenleri taşıyan kanser hücrelerine saldırmaya teşvik eder.

İmmünoterapi tedavisinin süresi ne kadardır?

İmmünoterapinin ne kadar süreyle ve hangi sıklıkla alınacağı kanser türüne ve evresine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bazı durumlarda, immünoterapi diğer kanser tedavilerine göre daha uzun sürebilir. Bazı immünoterapiler döngüler halinde verilir. Her bir döngü bir tedavi periyodu ve ardından dinlenme periyodundan oluşur. Tedavi esnasında dinlenme periyodu önemlidir; zira dinlenme süresi, vücudunuza iyileşme, immünoterapiye cevap verme ve yeni sağlıklı hücreler oluşturma şansı verir.

İmmünoterapinin yan etkileri var mıdır?

İmmünoterapinin bazı kanser hastalarına hiçbir yan etkisi olmayabilir. Yan etkiler, aldığınız immünoterapinin türüne ve vücudunuzun nasıl tepki verdiğine bağlı olarak değişebilir.

İmmünoterapi vücuttaki herhangi bir organda iltihaplanmaya neden olabilir. Bu, lupus veya romatoid artrit gibi otoimmün bir hastalığı olan kişiler (bağışıklık sisteminizin vücudunuza yanlışlıkla saldırdığı hastalıklar), doktorlarına danışmalıdır.

İmmünoterapinin vücuda yan etkileri arasında süresi değişebilen yorgunluk hissi, deri döküntüsü ve ishal bulunur. İmmünoterapi ilaçlarının bir kombinasyonunu alıyorsanız veya diğer kanser tedavileri ile immünoterapiniz varsa, yan etkilerin daha şiddetli olması muhtemeldir.

İmmünoterapinin orta derecedeki yan etkileri genellikle prednizon gibi steroidlerle tedavi edilirken şiddetli şekilde yan etkiler için hastalar hastaneye kaldırılabilir veya hastaların yüksek doz steroidlerle tedavi edilmeleri gerekebilir.

Orta ve şiddetli yan etkiler genellikle prednizon gibi steroidlerle tedavi edilir.

İmmünoterapi tedavisinin diğer kanser tedavilerinden farkı nedir?

İmmünoterapi tedavisinde bağışıklık sistemini güçlendirmek esas alınır. Kanser hücrelerini yok etmek üzere bağışıklık sistemi güçlendirilir. Vücudun kanseri kendi kendisine yenmesi sağlamak amaçlanır. Kemoterapi ve hedefli tedavilerdeki büyük sıkıntı tedavi yanıtının kalıcı olmamasıdır. İmmünoterapi tedavisi ise kemoterapi ve hedefe yönelik akıllı tedavilere göre çok daha iyi ve uzun süreli yanıtlar sağlayabilmektedir. İmmünoterapi, bu kalıcı yanıtı bağışıklık sisteminde T hücrelerinde bir hafıza oluşturarak sağlamaktadır.

Diğer kanser tedavileri şunlardır:

Cerrahi tedavi: Cerrahi, kanserli dokunun vücudun belirli bir bölgesinden çıkartılmasıdır. Pek çok kanserde cerrahi tedavi uygulanan ilk yöntemdir . Ameliyattan sonra biraz ağrı olabilir.

Radyoterapi: Vücudun belirli bir bölgesini hedeflemek için kanser hücrelerini öldürmek veya hasar vermek için yüksek enerjili röntgenler kullanır. Bu yöntem tedavi bölgesinde veya yakınında yan etkilere neden olabilir.

Kemoterapi : Vücudun herhangi bir yerinde hızla bölünen hücreleri öldürmek veya bunlara zarar vermek için ilaçlar kullanır. Kemoterapi, kanser hücresinin çekirdeğinde yer alan yapıları hedef alarak hareket eder. Bu yapıyı tahrip eder ve kanser hücresini ortadan kaldırır. Kemoterapi, beyaz kan hücresi sayısını azaltarak bağışıklık sistemini de düşürebilir.

Hedefe yönelik tedavi: Bazı tümörlerde bulunan proteinlere veya mutasyonlara odaklanır. Bu ilaçlar, tümörün kontrolsüz bir şekilde büyümesine neden olan tümörlerin içindeki belirli hedeflere saldırır.

İmmünoterapi Türkiye’de uygulanıyor mu?

Amerika ve Avrupa ülkelerinin sağlık kurumları tarafından da onaylanarak kullanılan bu ilaçlara ülkemizde de ulaşmak mümkündür.